فاجعهٔ تأسفبار انفجار در معدن زغالسنگ طبس که منجر به مرگ بیش از پنجاه نفر از کارگران این معدن شد، از رویدادهای غمانگیز ماههای کشور بود؛ در سرزمینی که از این گونه حوادث پر از اندوه کم ندارد. ما که همواره رویدادهای اجتماعی و سیاسی غیرسینمایی را بهانهای میکنیم برای پرداختن به آن موضوع و رویداد از نگاه سینما، این بار هم به سراغ موضوع معدن و معدنکاران در سینما رفتهایم.
معروف است که میگویند کار در معدن دشوارترین شغل دنیاست. حتی اگر بتوان شغل دیگری را هم یافت که دشوارتر از کار در معدن باشد، دستکم در این زمینه توافق عمومی وجود دارد؛ بیشتر به این دلیل که گذشته از ضرورت کار فیزیکی در معدن، نیاز به حضور در اعماق ناامن زمین و دور از هوای آزاد، معدنکاران را همواره در معرض خطرها و موقعیتهای بدون بازگشت قرار میدهد.
صنعت معدن در طول تاریخ، حادثه و فاجعه کم ندیده و سینما نیز برخی از این رویدادها را دستمایهٔ آثاری کرده است. ذات و ماهیت معدن و معدنکاری آبستن درامهایی است که ریشه در همان ناامنی و خطر بالقوهٔ همیشگی پنهان در اعماق دارد. البته سینما داستانهای خیالی بر بستر معدن هم کم ندارد اما بیشتر فیلمهایی که به این موضوع پرداختهاند رویدادهای واقعی را دستمایهٔ کار قرار دادهاند. واقعیت معدنها درامهایی قویتر از داستانهای خیالی دارند. این مردان غبارگرفتهٔ اعماق، گویی نگونبختان نفرینشدهای هستند که هر بار به سوی محل کار میروند، این احتمال وجود دارد که شاید بازگشتی در کار نباشد. و کدام درام انسانی قویتر از وضعیتی است که بیشباهت به رولت روسی نیست.
این پرونده قرار نیست دایرهالمعارف «سینما و معدن» باشد. بجز مروری بر چند مستند برجسته و چند فیلم داستانی معروف دربارهٔ معدن و معدنکاران (در دو مطلب مستقل)، نگاهی داریم به چند فیلم شاخص این فهرست طولانی. پروندهای تقدیم به روان درگذشتگان فاجعهٔ معدن طبس، و خانوادههای قربانیان.
تیزر فیلم از کانال آپارات «سینماتیکت»
تیزر فیلم از کانال آپارات «سینماتیکت»
ویدئو از کانال آپارات «Film Seven»