در دومین روز جشنواره جهانی فیلم فجر در شیراز، کارگاه عکس با حضور آلفرد یعقوبزاده، عکاس خبری مطرح در تالار حافظ با حضور پرشور علاقهمندان برگزار شد. یعقوبزاده که بهعنوان داور بخش عکس و ویدئو در این دوره جشنواره حضور دارد، از تأثیرگذارترین چهرههای عکاسی جنگ در ایران و جهان به شمار میرود. او علاوه بر فعالیت گسترده در زمینه عکاسی جنگ، در عکاسی خبری و مستند اجتماعی نیز از چهرههای مطرح محسوب میشود و تا کنون نمایشگاههای متعدد و بینالمللی از آثار او در نقاط مختلف جهان برپا شده است.
در این نشست صمیمی، مهدی آشنا رییس هیأت داوران بخش عکس و پوستر چهلوسومین جشنواره جهانی فجر، که یکی از عکاسان مطرح تئاتر در ایران است، با آلفرد یعقوبزاده به گفتوگو نشست. در بخش اول این ورکشاپ عکسهای قدیمی آلفرد به نمایش گذاشته شد؛ عکسهایی از حضور او در جنگ و حوادث و اتفاقات مهم دنیا و بخش دوم هم به عکسهای او از دوران جنگ تحمیلی اختصاص یافت. یعقوبزاده تجربه عکاسی از رویدادهای مهمی مانند جنگ ایران و عراق و همکاری با خبرگزاری آسوشیتد پرس، گاما، آژانس عکس سیگما، سیپا پرس و عکاس اختصاصی مجله نیوزویک از سال ۱۹۸۳ تا ۱۹۸۵ در لبنان را در کارنامه دارد، و از بحرانهای داخلی سومالی، افغانستان، ازبکستان، تاجیکستان، کوبا، هند، ترکیه، روسیه، عراق، چین، چچن، سریلانکا، آمریکا و… لحظات تاریخی را ثبت کرده و بارها دچار جراحت جنگی شده است. وی به عنوان یکی از مهمترین عکاسان خبری و جنگ در جهان، کارش را با انقلاب ۱۳۵۷ در ایران آغاز کرد؛ آغازی که مصادف با رها کردن تحصیل بود و پای او را به جبهههای جنگ و پس از آن عکاسی در لبنان کشاند.
آلفرد یعقوبزاده در اسفند ۱۳۸۴ در مقابل تهاجم اسراییلیها به زندان اریحا، توسط مردان مسلح در منطقه خان یونس شهر غزه در فلسطین همراه دو خبرنگار خارجی دیگر به گروگان گرفته شد که پس از مدت کوتاهی آزاد شدند. او از علاقهاش به عکاسی چنین میگوید: «هرچند به خانواده خود علاقه بسیاری دارم اما برایم کار و عکاسی بر خانواده اولویت دارد. سه فرزندم که به دنیا آمدند خانه نبودم و اکثر اوقات از منزل دور بودم. من عکاس خبری هستم و مجبورم برای کارم یک سری چیزها را در زندگی فدا کنم. حتی حاضرم جانم را برای کارم بدهم. این را وظیفه خود میدانم که اخبار را از طریق عکس به مردم انتقال بدهم.»
آلفرد یعقوبزاده که به گفته خودش چند دهه است که عکس بخش مهمی از زندگی او را تشکیل میدهد در مورد تجربهاش در این زمینه گفت: «۴۵ سال است که عکس میگیرم و در این دوران لحظات بسیاری را تجربه کردم، لحظاتی را هم از دست دادم، خیلی لحظات را هم اجازه ندادند عکس بگیرم. برخی مواقع هم لحظاتی را تجربه کردم که در آن لحظات با مسایل انسانی روبهرو میشدم و باید عکس گرفتن را فراموش میکردم و به مردم یاری میرساندم. لحظاتی هم در جنگ سپری کردم که باعث آسیب دیدن به من هم شد.»
آنچه در صحبتهای آلفرد یعقوبزاده برای هر شنوندهای جذاب بود، سیر عکاسی او از دوران اسلاید تا نگاتیو و جهان دیجیتال است. یعقوبزاده همچنان گاردی در مقابل عکاسی با موبایل دارد و همانطور که در اواسط نشست در پاسخ به یکی از حاضران که از تجهیزات عکاسی پرسید، دست در جیب کرد و دوربین کوچکی را بیرون آورد. در توضیح دوربین جمعوجور سفری این نکته را یادآور شد که هر عکاسی بر اساس سبک و فرمی که در پی آن است به سراغ تجهیزات میرود و الزاماً تجهیزات نیست که به عکاسی اعتبار میدهد بلکه نگاه و دیدگاه عکاس است که می تواند برای هر عکسی داستانی مجزا بسازد. او با اشاره به این که عکاسی جنگ را بخشی از وظیفه انسانی خود میداند افزود: «در تمام فضاهایی که حضور داشتم تلاشم بر این بود تا با ثبت آن لحظات بخشی از اتفاقات آن دوره و سرزمین را تاریخی و ماندگار کنم. در میدان جنگ در هجوم تیر و ترکشها لحظاتی است که با مسأله مرگ و زندگی مردم مواجه میشویم؛ نباید فقط عکس بگیربم بلکه باید خودمان هم در درد مردم سهیم باشیم.»
یعقوبزاده در طی این نشست چندساعته بارها به این نکته اشاره کرد که وظیفه عکاس بدون هیچ قضاوتی ثبت دقیق وقایع است: «من به عنوان عکاس خبری چشم مردم هستم. عکاسی خبری مسئولیت سنگینی است و من باید به نحو احسن این کار را انجام بدهم. در مورد عکسهایی که میگیرم قضاوت هم نمیکنم، البته اتفاقات، زمان و مکان عکس را ثبت میکنم اما قضاوت را به مردم میسپارم. چراکه معتقدم من به عنوان یک عکاس باید واقعیت را منعکس کنم و کارم قضاوت نیست.»
حضور آلفرد یعقوبزاده در شیراز فرصتی بینظیر برای استفاده از بخش کوچکی از تجربیات چند دهه عکاسی حرفهای او بود. شاید برای علاقهمندان و نسل جدید علاقهمند به هنر، بهخصوص عکاسی خبری، این حجم از گذشتن از خود برای رسیدن به هدفی مانند عکسهای تأثیرگذار قدری دور از ذهن و غریب باشد. در میان شاخههای مختلف عکاسی احتمالاً دشوارترین بخش عکاسی خبری است. چون در همان زمان ثبت رویداد است که تأثیرگذاری عمیقتری دارد. هرچند عکسهای خبری همچنان و در گذر این همه سال بهعنوان بخشی از تاریخ دیدنی و سرشار از مفاهیم هستند.
