چهل‌وسومین جشنواره جهانی فیلم فجر با حضور نوری بیلگه جیلان، فیلم‌ساز اهل ترکیه و برنده نخل طلای کن به عنوان رییس هیأت داوران، و به دبیری روح‌الله حسینی از ۵ تا ۱۲ آذر در شیراز میزبان سینماگران خواهد بود. جشنواره با نمایش نسخه مرمت‌شده یکی از آثار ماندگار عباس کیارستمی در شهر شیراز افتتاح می‌شود. زیر درختان زیتون (۱۳۷۳) از مهم‌ترین آثار سینمای ایران در عرصه جهانی محسوب می‌شود؛ اثری که در جشنواره کن ۱۹۹۴ نامزد نخل طلا شد و در شصت‌وهفتمین دوره جوایز اسکار، نماینده رسمی ایران در بخش بهترین فیلم خارجی بود. این فیلم طی سال‌های گذشته جوایز بین‌المللی متعددی کسب کرده که از جمله می‌توان به هوگوی نقره‌ای جشنواره فیلم شیکاگو، خوشه طلایی جشنواره وایادولید اسپانیا، جایزه منتقدان جشنواره سائوپائولو و نامزدی بهترین فیلم خارجی‌زبان در جوایز اسپیریت و انجمن منتقدان فیلم شیکاگو اشاره کرد. نشریه معتبر «نیویورکر» در سال ۲۰۲۰، این فیلم را در فهرست ۴۴ اثر برتر تاریخ جشنواره کن قرار داد.
داوران ایرانی جشنواره
پنج سینماگر ایرانی در این دوره از جشنواره مسئولیت داوری در بخش‌های مسابقه بین‌الملل، جلوه‌گاه شرق، چشم‌انداز و زیتون شکسته را برعهده دارند: محمود کلاری فیلم‌بردار، عکاس و کارگردان که تصاویر ماندگاری را در آثار سینمایی ثبت کرده، همراه کریستف رضاعی آهنگ‌ساز، داوران بخش مسابقه بین‌الملل را در کنار داوران خارجی هستند. داور بخش جلوه‌گاه شرق هدی زین‌العابدین، بازیگر است. مهدی کرم‌پور فیلم‌نامه‌نویس و کارگردان، داور بخش چشم‌انداز که به فیلم‌های اول و دوم کارگردانان می‌پردازد، است. فرزاد مؤتمن کارگردان، داور بخش زیتون شکسته است.
مسابقه بین‌الملل
این بخش رقابتی و غیرتخصصی جشنواره، گستره‌ای وسیع از فیلم‌های بلند در ژانرهای گوناگون را در برگرفته و میزبان آثاری از سراسر جهان خواهد بود که بر مضامین انسانی، به‌ویژه جست‌وجوی عدالت و پرهیز از خشونت و افراط‌گرایی تأکید دارند. در واقع، این بخش محملی است برای ارائه داستان‌هایی که حرمت انسان را پاس می‌دارند، پیوندهای خانواده و جامعه را می‌ستایند و شکوه میراث فرهنگی جهانی را بازمی‌نمایند. وجه شاعرانه آثار در این بخش به طور ویژه مورد توجه قرار خواهد گرفت. هیأت داوران این بخش متشکل از دو سینماگر ایرانی و پنج سینماگر غیرایرانی خواهد بود که پس از بررسی فیلم‌های بلند برگزیده، جوایز زیر را اهدا خواهند کرد:
سیمرغ بلورین بهترین فیلم: ۵۰۰۰ دلار (که به‌صورت مساوی میان کارگردان و تهیه‌کننده تقسیم می‌شود)
سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی: ۲۰۰۰ دلار
سیمرغ بلورین بهترین فیلم‌نامه: ۱۵۰۰ دلار
سیمرغ بلورین بهترین دستاورد هنری: ۱۰۰۰ دلار
سیمرغ بلورین و جایزه ویژه هیأت داوران: ۱۵۰۰ دلار (برای کارگردان)
جلوه‌گاه شرق
این بخش میزبان فیلم‌هایی از سراسر آسیاست که با نگاهی نو و آفرینشی هنری، روحی تازه در کالبد سینمای جهان می‌دمند. آثاری که با روایت‌هایی جسورانه و شاعرانه، زبان تصویری بدیع و ژرف‌اندیشی‌های فرهنگی پنجره‌ای به سوی مشرق‌زمین می‌گشایند و تماشاگران را در میان تنوع، عمق و زیباییِ حیات‌بخش فرهنگ این سرزمین‌ها به سفری خاطره‌انگیز فرا می‌خوانند. هیأت داوران این بخش، متشکل از یک سینماگر ایرانی و چهار سینماگر غیرایرانی، پس از تماشای فیلم‌های بلند آسیایی برگزیده، جوایز زیر را اهدا خواهند کرد:
سیمرغ بلورین بهترین فیلم: ۴۰۰۰ دلار (که به‌صورت مساوی میان کارگردان و تهیه‌کننده تقسیم می‌شود)
سیمرغ بلورین بهترین دستاورد هنری: ۱۰۰۰ دلار
سیمرغ بلورین جایزه ویژه هیأت داوران: ۱۵۰۰ دلار (برای کارگردان)
چشم‌انداز (مسابقه فیلم‌اولی‌ها و فیلم‌دومی‌ها)
این بخش با هدف شناسایی و حمایت از استعدادهای نوظهور، گزیده‌ای از نخستین و دومین تجربه فیلم‌های بلند فیلم‌سازان ایران و جهان را در قالب رقابتی هنری پیش روی مخاطبان می‌گذارد. آثار این بخش باید همچون نسیمی بر ابیات آغازین شعر زندگی وزیده و طلوع پرشکوه فردایی آکنده از خلاقیت را نوید دهند. هیأت داوران این بخش، متشکل از یک سینماگر ایرانی و دو سینماگر غیرایرانی، فیلم‌های بلند اول و دوم برگزیده را بررسی و جوایز زیر را اهدا خواهند کرد:
سیمرغ بلورین بهترین فیلم: ۳۰۰۰ دلار (که به‌صورت مساوی میان کارگردان و تهیه‌کننده تقسیم می‌شود)
سیمرغ بلورین جایزه ویژه هیأت داوران: ۱۵۰۰ دلار (به کارگردان)
زیتون شکسته
این بخش در پی ارج نهادن به فیلم‌هایی است که با شهامت و آفرینشی خیال‌انگیز، سرگذشت مقاومت و شکوه تاب‌آوری را بازمی‌نمایند؛ آثاری که به ما یادآور می‌شوند روح انسان در دل تندباد جنگها نیز می‌تواند ببالد، بر زخم‌ها مرهم نهد و شعله مقاومت در برابر ظلم و امید به صلح را فروزان نگاه دارد. کارگردان بهترین فیلم در این بخش، به پاس ایفای نقش مؤثر خود در سینما به عنوان صدای استقامت و مقاومت، سیمرغ بلورین و هدیه نقدی ۳۰۰۰ دلاری را دریافت خواهد کرد. هیأت داوران این بخش، متشکل از یک سینماگر ایرانی و دو سینماگر غیرایرانی، به تماشای فیلم‌های بلند برگزیده این بخش خواهند نشست.
مرور آثار
این بخش از جشنواره ادای احترام به فیلم‌ساز برجسته‌ای خواهد بود که سینمای شاعرانه و انسانیت ژرفش مرزهای فرهنگی را درمی‌نوردد. سینمای او می‌بایست نغمه‌‌ای لطیف در ستایش حال انسان باشد؛ آیینه جان و گواهی صادقانه که با روح شاعرانه جشنواره هم‌نوا باشد.
بازار بین‌المللی فیلم (IFM)
بیست‌وششمین دوره بازار بین‌المللی فیلم و برنامه‌های تلویزیونی ایران از ۹ تا ۱۱ آذرماه ۱۴۰۴ برگزار خواهد شد. جزئیات و مقررات کامل این دوره در زمان مناسب اعلام خواهد شد.
دارالفنون (مدرسه استعدادیابی سینما)
این بخش محملی است برای یادگیری و تبادل فرهنگی میان جوانان سایر ملتها که از دانشجویان سینما از سراسر ایران و جهان دعوت می‌کند تا در دوره و مجموعهای فشرده از کارگاه‌های سینمایی با محوریت شاعرانگی در سینما، شرکت کنند. در این کارگاه‌ها که با هدایت فیلم‌سازان، نویسندگان و بزرگان صنعت سینما برگزار می‌شود، مهارت هنری و چشم‌انداز خلاقانه شرکت‌کنندگان پرورش خواهد یافت و آنان به روایت داستان‌هایی ترغیب خواهند شد که بازتاب‌دهنده شور زندگی، غنای پیوندهای انسانی و رؤیاهای مشترک جامعه جهانی است.
آیین افتتاحیه
آیین افتتاحیه چهل‌وسومین جشنواره جهانی فیلم فجر شامگاه چهارشنبه پنجم آذرماه در مجتمع سینمایی شهر آفتاب شیراز برگزار شد. با تصمیم برگزارکنندگان این دوره جشنواره، آیین افتتاحیه بدون سخنرانی‌های طولانی و در محوطه باز این مجموعه سینمایی برگزار شد و مدعوین نیز به صورت ایستاده در مراسم حضور داشتند. روح‌الله حسینی دبیر جشنواره در ابتدای مراسم گفت: «سینمای شاعرانه ادا، مد، تفنن و هیجان و هوسی زودگذر نیست. بازی با مفاهیم و کلمات هم نیست. سینمای شاعرانه انتخابی بنیادین برای دیدن و فهمیدن است. راهی برای مقاومت در برابر سرعت و مصرف‌گرایی است. مقاومت در برابر هیاهو و تظاهر و تفاخر است، دعوتی‌ست برای بازگشت به حس، زندگی، طبیعت و سادگی. البته ساده‌نگر و سطحی نیست تأملی عمیق در باب زندگی است. جایی‌ست که در شهری مثل شیراز معنا پیدا می‌کند، شهری که صدها سال با شاعرانش به ما یاد می‌دهد که چه‌گونه جهان را ببینیم و تفکر کنیم… در این جشنواره بیش از پنجاه فیلم از زبان‌های و فرهنگ‌های گوناگون خواهیم دید. در این آثار تصویر و صدا درهم می‌آمیزند تا یک زیست‌جهان رابه ما نشان بدهند. هر مکث و سکوت می‌تواند به اندازه یک دیالوگ و یک مصرع معنا خلق کنند. تلاش می‌کنیم چنین فیلم‌هایی دیده شوند. فیلم‌هایی که ادعایی در تکنیک ندارند، اما می‌توانند تأثیری ماندگار بر ذهن مخاطب بگذارند و این برنامه‌ای بلندمدت است. امیدوارم جشنواره به میعادگاهی تبدیل شود که انسان‌ها یکدیگر را بیابند و بفهمیم هنوز می‌توان به‌آرامی نگاه کرد و فهمید. جهان امروز نیازمند روایت‌هایی ساده و شاعرانه است. جهانی خسته از سرعت و خشونت می‌تواند با روایت‌هایی کم‌ادعا کمی آرام بگیرد. جشنواره تنها پاسداشت سینما نیست، بلکه همزمان فرصتی برای نکوداشت شعر است. دعوتی برای دیدن جهان با چشمان تازه…امیدوارم روزهای پیش رو برای همه ما نه فقط تجربه‌ای حرفه‌ای بلکه تجربه‌ای انسانی باشد تا به قول سپهری زندگی سوت قطار است که در خواب پلی می‌پیچد.» این مراسم به صورت همزمان به زبان انگلیسی هم برای مهمانان خارجی ترجمه شد. در ادامه، با نمایش نسخه مرمت‌شده فیلم ماندگار زیر درختان زیتون جشنواره رسماً آغاز به کار کرد. پنج پوستر این دوره جشنواره نیز بر اساس تصاویری از این فیلم و عکس‌های علیرضا انصاریان طراحی شده است.
