سیاوش اسعدی با چهارمین فیلمش به تشخصی رسیده که می‌شود او را از زیبایی‌شناسی و شکل و شمایل آثارش تشخیص داد و به جا آورد. غریزه با این که برخلاف سه فیلم اولش حال‌وهوایی رمانتیک دارد، همچنان شامل عناصری هست که حالا به امضای او تبدیل شده است. به مناسبت نمایش عمومی فیلم، پس از چند سال توقیف، گفت‌وگوی مشترکی کرده‌ایم با اسعدی و بازیگر فیلمش امین حیایی که پس از تجربهٔ موفق درخونگاه و بازی فوق‌العادهٔ حیایی در آن فیلم، این دومین همکاری آن‌هاست که قرار است در فیلم بعدی اسعدی هم ادامه پیدا کند. نسخهٔ تصویری این گفت‌وگو در کانال «فیلم امروز پلاس» یوتیوب نیز منتشر شده است.
ماراتن نمایش غریزه پس از چند سال به پایان رسید و بالأخره روی پرده آمد. این چند سال چه‌گونه گذشت؟
اسعدی: پیش‌تولید را در سال 1399 شروع کردیم. هفت سال بود که می‌خواستم این فیلم را بسازم، ولی به دلیل هزینهٔ زیادش، یعنی تقریباً هزینهٔ دو سه فیلم سینمایی، برای هیچ تهیه‌کننده‌ای توجیه اقتصادی نداشت. خانهٔ خودم را فروختم و یکی از دوستان‌مان هم در ترکیه کمک کرد. آقای حیایی و خیلی از دوستان هم با دریافت نکردن دستمزد کمک کردند به ساخت آن. شش ماه پیش‌تولید طول کشید و چهار ماه‌ونیم فیلم‌برداری. فیلم آماده شد برای جشنوارهٔ چهلم فجر، اما از همان لحظه که فرم تقاضای شرکت را پر کردیم، بلاتکلیفی هم شروع شد. فیلم را توقیف کردند. کلی دوندگی کردیم اما اصلاً نمی‌شود حتی تعریفش کرد که چه بر ما گذشت. بارها و بارها فیلم را دیدند و پاسخ منفی بود.
مشکل فیلم در کجا بود؟ با کلیت فیلم مشکل داشتند یا با نکته‌هایی از آن؟
اسعدی: می‌گفتند فیلم اروتیک است و بدآموزی دارد. دست آخر که داشت اکران می‌شد اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس هم فیلم را دیدند و از آن مرحله هم عبور کرد و رسید به جایی که دیگر اصلاً جانی در ما نمانده بود. رسید به مرحلهٔ اکران که تازه مرحلهٔ جدی‌تر شروع شد و اذیت‌ها و آزارها این‌جا اتفاق افتاد. سر این ماجرای اکران واقعاً هر روز دارم حرص و جوش می‌خورم.
کی یا چی باعث شد در تصمیم توقیف تجدید نظر کنند؟ چون گاهی مجوز نمایش می‌دهند، بعد برای اکران موانعی به وجود می‌آورند تا از اکران پشیمان شوند.
حیایی: آقای اسعدی خیلی جنگید و پای فیلم ایستاد. اصلاحات زیادی داده بودند و چیزهایی را که فکر می‌کرد زهر کار است گرفته شود. داستان فیلم یک درام عاشقانه است که در نوجوانی برای همه پیش می‌آید و مراحل شکل گرفتن این عشق نشان داده می‌شود.
… مهم این است که به چه شکل نشان داده شود.
حیایی: بله، ولی طوری ساخته نشده بود که جلوه‌گری کند. ولی به هر حال این هم از مراحل عشق است. این حس برای هر دوی این‌ها سؤال است، مخصوصاً برای پسر که اولین بار است که عاشق می‌شود و قلبش برای دختری به تاپ‌تاپ افتاده. هر کاری که دختر بخواهد می‌کند و خودش را شبیه آن چیزی می‌کند که او دوست دارد. هیچ جور دیگری نمی‌شود این لطافت را نشان داد. ما هیچ تماس و ارتباطی نمی‌بینیم و فقط با نگاه و کلام و نوع دکوپاژ و مونتاژ نمایش داده شده اما این طور به نظرشان رسیده که انگار اروتیک است.
به هر حال اروتیسم هم بخشی از رابطهٔ عاشقانه آن دوران است. در فیلم درخت گلابی سکانسی بود در یک بعدازظهر تابستانی که در آن هیچ تماسی وجود نداشت. دستی روی قالی نزدیک می‌شد به دستی دیگر، و حتی به آن نمی‌رسید. اروتیک بود، ولی وقتی قرار است یک عشق نوجوانانه نشان داده شود معصومانه‌تر از این نمی‌شود. آن‌ها که نمی‌نشینند حافظ بخوانند یا حرف‌های فلسفی بزنند. اگر احساسات قرار باشد به تعبیری خیلی نجیبانه و ساده برگزار شود و طبق مقررات تماسی هم وجود نداشته باشه، خب این‌ها جزو ملزومات درام و نمایش این رابطه است. اما می‌گویند که اصلاً نباید سراغ چنین موضوع‌هایی رفت.
حیایی: صحنه‌های مشروب خوردن را در خیلی از فیلم‌ها و سریال‌ها دیده‌ایم. اما این‌جا در صحنه‌هایی شخصیتی که من بازی کردم دارد مشروب می‌خورد، گفتند چرا جوری می‌خورد که آدم هوس می‌کند! او دارد مشروب می‌خورد که زبانش باز شود و جسارت پیدا کند تا بتواند به زنی که وعدهٔ ازدواج داده بود و حالا نمی‌تواند با او ازدواج کند، شرایط را توضیح بدهد.
تناقضی وجود دارد که می‌گویند سینما باید آینهٔ اجتماع باشد و واقعیت‌های جامعه را نشان بدهد. ولی همین قضیهٔ مشروب‌خواری که آمارش اعلام شده و خیلی بالاست را نمی‌توان نشان داد!
حیایی: این را هم باید در نظر داشته باشید که فیلم مربوط به دههٔ چهل است و در آن دوره آزاد بوده، ولی نمایشش را دوست ندارند. می‌گویند چرا امین حیایی این‌قدر واقعی خورده! علاقه و لطفی هم به من دارند و نمی‌خواهند وجههٔ من با این کار خراب شود!
زمان اکران هم گفتید مشکلاتی وجود داشت.
اسعدی: ما در اسفند 1403 پروانه گرفتیم ولی پخش‌کنندهٔ ما گفت این فیلم حساس است و اجازه بده ما فیلم دیگری را زودتر اکران کنیم و بعد غریزه. بعد ماجرای اسکار پیش آمد که به هر حال فیلم ما گزینه‌ای جدی بود. اما ناگهان شروع کردند به دادن اصلاحات جدید که نتوانیم فیلم را اکران کنیم و در این رقابت شرکت کنیم. خیلی دوندگی کردیم. هر کسی یک چیزی می‌گفت؛ یکی می‌گفت دست ارشاد است، یکی می‌گفت صاحب یکی از فیلم‌های رقیب تو این کار را کرده. البته در انتها مشخص شد که قضیه چیست، ولی فعلاً ترجیح می‌دهم درباره‌اش صحبت نکنم.
