در سال‌های اخیر اگر نام ساموئل خاچیکیان را در اینترنت جست‌وجو کرده باشید، احتمالاً به نوشته‌ای در ویکی‌پدیا برخورد کرده‌اید که به نوعی می‌توان گفت جمع‌آوری اطلاعات پراکنده‌ای است که از این کارگردان ارمنی‌تبار متولد ایران در اختیار داشته و داریم. فیلم‌سازی از نسل نخست کارگردان‌های تاریخ سینمای ایران که به دلیل تأثیرگذاری عمیق بر وجوه محتوایی و تکنیکی سینمای پلیسی و جنایی، همواره از او به استاد دلهره یا آلفرد هیچکاک سینمای ایران یاد شده است.
در صفحه ویکی‌پدیای زنده‌یاد خاچیکیان درباره اطلاعات شخصی ایشان می‌خوانیم که او روز ۲۹ مهر ۱۳۰۲ در تبریز به دنیا آمده و در سی‌ام مهر ۱۳۸۰ از دنیا رفته است؛ به تعبیری بهتر با ۷۸ سال فاصله و تنها یک روز اختلاف با زادروز او! اما تصویری که اخیراً از کپی شناسنامه این فیلم‌ساز برجسته به دست آمده، نشان می‌دهد ساموئل خاچیکیان (با نام کامل: سموئیل خاچیکیان‌فرد) برخلاف این ادعا، نه در ۲۹ مهر که روز شانزدهم فروردین (یا به روایتی که در همین سند آمده، در برج حَمَل) ۱۳۰۲ به دنیا آمده است.
زمانی که در حال تکمیل پژوهش و تحقیق درباره فیلم مستند ساموئل خاچیکیان؛ یک گفت‌وگو بودم، یک روز که به دیدار زنده‌یاد حسن شریفی (دوست، همکار قدیمی، مدیر تهیه و دستیار فیلم‌بردار اغلب فیلم‌های خاچیکیان) رفته بودم، در منزل ایشان با تصویری از شناسنامه آقای خاچیکیان مواجه شدم که به نوعی می‌توان گفت برای خودم حیرت‌انگیز بود. اول از این زاویه که یک سند بی‌نظیر از نام کامل و شناسنامه‌ای زنده‌یاد خاچیکیان بود، و دیگر این که برخلاف اطلاعات موجود در صفحه‌های مجازی، زمان دیگری برای تاریخ تولد ایشان قید شده بود. وقتی در حال تدوین و آماده‌سازی نسخه اولیه این فیلم بودم، آقای ادوین خاچیکیان (تنها فرزند زنده‌یاد خاچیکیان) هم در صفحه شخصی‌اش در اینستاگرام تصویری از دست‌خط پدر را به اشتراک گذاشت که استاد در آن نوشته بود در روز چهاردهم اسفند ۱۳۰۲ به دنیا آمده است. تاریخی که شاید بتوان گفت نزدیک‌ترین زمان به تاریخ ثبت‌شده در شناسنامه ایشان به شمار می‌آید. متأسفانه در سال‌های ابتداییِ صدور شناسنامه، ظاهراً دقت و اصرار چندانی برای ثبت دقیق تاریخ تولد افراد وجود نداشته و مسئولان وقت، تنها به اظهار شفاهی یا روایت فرد مراجعه‌کننده بسنده می‌کرده‌اند. به همین خاطر اگر در این‌باره از کسانی که در حال حاضر بیش از هفت یا هشت دهه از عمر خود را پشت سر گذاشته‌اند پرس‌وجو کنید، به شما خواهند گفت تاریخ تولد بسیاری‌شان، طبق سلیقه، تمایل یا حتی بر اساس حافظه یا خواست والدین‌شان به زمان و مناسبتی غیر از تاریخ دقیق تولد آن‌ها منتقل شده… و تاریخ تولد دقیق آقای خاچیکیان هم بی‌شک یکی از موارد همین نقیصه است.
همان زمان در تماس با ادوین عزیز متوجه شدم خانواده زنده‌یاد خاچیکیان بر مبنای دست‌خط موجود، جشن تولد استاد را هر سال در میانه زمستان برگزار می‌کرده‌اند اما در نهایت به دلیل اطلاعات ثبت‌شده در شناسنامه (که به‌هرحال یک سند تأییدشده و رسمی است) تصمیم گرفتم تاریخ موجود در شناسنامه را ملاک قرار دهم و از شانزدهم فروردین ۱۳۰۲ برای اشاره به تاریخ زادروز ایشان استفاده کنم که به‌هرحال زمان مستدل و مستندتری است.
با شرایط ناعادلانه و نمایش بسیار محدود فیلم ساموئل خاچیکیان؛ یک گفت‌وگو، باید اعتراف کنم وقتی مستند مورد بحث به نمایش گذاشته شد، با خود فکر می‌کردم همکاران عزیزم (در رسانه‌ها و از جمله در انجمن‌های مستندسازان و منتقدان و نویسندگان سینمایی) دست‌کم به احترام اعتبار و جایگاه بلند خاچیکان در تاریخ سینمای ایران، با دقت بیش‌تری به تماشای آن بنشینند اما می‌توان گفت معدود واکنش‌هایی که اکران این فیلم در گروه هنر و تجربه و پس از آن داشت متأسفانه کاملاً برخلاف این نکته و در حقیقت ناامیدکننده بود. اینک که سندهای موجود درباره تاریخ دقیق تولد زنده‌یاد ساموئل خاچیکیان به صورت عمومی منتشر شده امیدوارم کاربران و دست‌اندرکاران ویکی‌پدیا همت کنند و با برطرف کردن فقط یکی از نقص‌های این دانشنامه آزاد، زمینه اعتماد بیش‌تری را برای علاقه‌مندان فراهم کنند.
