کتاب تکنیک فیلمنامهنویسی پوسته آجیلی (nutshell)، و در ترجمه کتاب ناتشل، نوشته جیل چمبرلین است و نرجس ادبخواه در نشر ساقی آن را به فارسی ترجمه کرده است. این کتاب یکی از متفاوتترین و کاربردیترین منابع آموزشی فیلمنامهنویسی سالهای اخیر است. چمبرلین که سالها بهعنوان مشاور فیلمنامه فعالیت کرده، در تجربههایش به این نتیجه رسید که بیشتر نویسندگان تازهکار، به جای روایت داستانی کامل، تنها یک وضعیت را توصیف میکنند. او برای حل این مشکل، روشی را ابداع کرده که در مرکز آن عناصری بههمپیوسته و دینامیک قرار دارد که همچون قطعات یک پازل عمل میکنند و با کنار هم قرار گرفتن، ستون فقرات داستانی منسجم و تأثیرگذار را شکل میدهند.
کتاب با معرفی این عناصر نشان میدهد که چگونه میتوان از موقعیتی ساده به داستانی پرکشش و تحولمحور رسید. چمبرلین برای توضیح عملی این روش، به سراغ تحلیل بیش از سی فیلم کلاسیک و مدرن رفته است؛ از آرگو و آنی هال تا ماتریکس، محله چینیها، داستان عامهپسند، پدرخوانده، کازابلانکا تا روز موش خرما و شجاعدل، هر نمونه با استفاده از نمودارهای ویژهای که او ناتشل مینامد، تجزیه و تحلیل میشود. این نمودارها یک دید بصری و فشرده از ساختار داستان ارائه میدهند و در میان کتابهای مشابه، ویژگی نادری به حساب میآیند.
یکی از نقاط قوت اصلی این روش، پویایی آن است. برخلاف بسیاری از الگوهای فیلمنامهنویسی که صرفاً مسیر خطی و تعدادی ضربه یا نقطهعطف را مشخص میکنند، تکنیک ناتشل روابط علت و معلولی میان اجزای داستان را بهصورت زنده و تعاملی ترسیم میکند. این رویکرد باعث میشود نویسنده نهتنها بداند چه اتفاقی باید بیفتد، بلکه بفهمد چرا و چگونه هر بخش بر دیگری اثر میگذارد. کتاب همچنین نشان میدهد که این ساختار فقط برای روایتهای خطی کاربرد ندارد، بلکه در فیلمنامههای غیرخطی و حتی نگارش رمان نیز قابل استفاده است.
کتاب چهار بخش اصلی دارد. در فصل اول از بخش اول مشکل 99 درصد فیلمنامهها در تعریف درست داستان تبیین شده و در فصل دوم راهحلی کلی برای آن مشکل ارائه میشود که مبتنی بر ساختار فیلمنامه رسیدن به تکنیک کاربردی ناتشل است. بخش دوم کتاب در 14 فصل مجزا، به بسط و گسترش گامبهگام تکنیک ناتشل میپردازد. بخش سوم کتاب به استفاده کاربردی این تکنیک در طراحی فیلمنامههای با ساختار غیرخطی و همچنین استفاده از «قهرمان پنهان» در داستانهای غیرخطی میپردازد. بخش سوم کتاب که بایستی پس از مطالعه و درک بخشهای دیگر به سراغ آن رفت، توضیح و ارائه نمودارهای مربوط به فیلمهای ناتشلی است؛ همان آثاری که در کتاب به عنوان نمونه پیادهسازی این تکنیک در آنها مورد بررسی قرار گرفته است.
اعتبار و تحسینهای حرفهای نیز جایگاه این کتاب را محکمتر کرده است. فیلمنامهنویسان و تهیهکنندگان مطرح، از برندگان و نامزدهای امی گرفته تا تهیهکنندگان فیلمهای هالیوودی، این کتاب را ستودهاند و آن را سنگ روزتای فهمیدن علت جذابیت فیلمهای موفق دانستهاند. بسیاری از مدارس فیلم معتبر، از جمله دانشگاه کلمبیا، آن را در برنامه درسی خود گنجاندهاند.
بهعنوان یک فیلمنامهنویس و منتقد کتاب، میتوانم بگویم تکنیک ناتشل ترکیبی نادر از وضوح، ساختار و آزادی خلاقانه را ارائه میدهد. نمودارهای ترسیمشده در بخش پایانی کتاب بهسرعت نقاط قوت و ضعف ایده را آشکار میکنند و مفهوم «نقطه ضعف به توانایی» باعث میشود شخصیتها عمق روانی پیدا کنند و تحولشان برای مخاطب ملموس شود. این کتاب نهتنها به نویسندگان تازهکار کمک میکند از دام روایتهای ناقص خارج شوند، بلکه برای نویسندگان حرفهای نیز ابزاری است تا با پیشنویسهای کمتر، به داستانی کاملتر و تأثیرگذارتر برسند.
در نهایت، تکنیک ناتشل فراتر از کتابی آموزشی است؛ این یک نقشه راه است که اگر بهدرستی بهکار گرفته شود، میتواند تفاوت میان یک ایده خام و یک فیلمنامه موفق را رقم بزند. این کتاب، با زبان ساده اما ساختاری دقیق، به نویسنده یاد میدهد که داستانش را نهفقط تعریف، بلکه «بسازد» و همین، بزرگترین مزیت آن است. ترجمه روان متن و نمودارهای موجود در کتاب باعث شده تا تکنیک فیلمنامهنویسی ناتشل به کتابی کاملاً کاربردی، خوشخوان و جذاب برای علاقهمندان و فعالان فیلمنامهنویسی تبدیل شود.