چه‌گونه می‌توان پیشرفت‌های فناورانه را با اصول اخلاقی و ارزش‌های بشر سازگار کرد؟ این پرسش قدیمی و بنیادین مدتی‌ست در نتیجهٔ گسترش سریع و کاربرد روزافزون هوش مصنوعی بار دیگر ذهن‌ها را در سراسر جهان به خود مشغول کرده و بحث‌های پرشور بسیاری را در محافل علمی، شبکه‌های اجتماعی و حتی جمع‌های خصوصی سبب شده است. این بحث‌ها در حالی به‌سرعت گسترش می‌یابد که سینما مدت‌ها قبل، همچون رسانه‌ای پیش‌گو، بازتاب‌دهندهٔ این پرسش و برخی از دیگر دغدغه‌های مرتبط با فناوری هوش مصنوعی بوده است. مجموعهٔ بیگانه و ربات‌های پیشرفتهٔ آن نمونه‌ای درخور در این زمینه است (جدول 1). در این مجموعه، موجودات مصنوعی (synthetic creatures) یا همان ربات‌ها، هم تصویری امیدبخش و هم نمایشی هراس‌آور از پیشرفت فناوری و نقش آن در زندگی انسان ارائه می‌دهند و این دوگانگی بازتاب همان نویدها و نگرانی‌هایی است که این روزها در زمینهٔ کاربرد هوش مصنوعی در جریان است: در حالی که این فناوری می‌تواند انقلابی در صنایع به وجود آورد، درمان بیماری‌ها را میسر سازد و توان انسان را ارتقا دهد، هم‌زمان بهره‌برداری برای مقاصد غیراخلاقی و سوءاستفاده از آن هم دربردارندهٔ خطرهای دهشت‌باری است.
اَش (ایان هولم) در بیگانه نخستین شخصیت مصنوعی مجموعه است. او در ابتدا به عنوان یک دانشمند و پژوهشگر علوم بدون آن که هیچ سوء‌ظنی برانگیزد در کنار سایر خدمهٔ سفینه نوسترُمو مشغول به کار است. پس از فرود سفینه بر سیارهٔ ناشناس، اَش بر خلاف دستور ریپلی (سیگورنی ویور) با شکستن قوانین مربوط به قرنطینه، ورود موجود ناشناخته به سفینه را میسر می‌کند و کمی بعد آشکار می‌شود که هدف واقعی او برآورده کردن خواستهٔ «شرکت وِی‌لند- یوتانی» بوده است. این اَبَرشرکت که در زمینهٔ پژوهش‌های فضایی، مستعمره‌‌سازی و بیوتکنولوژی فعالیت می‌کند، قصد دارد با دست‌یابی به بیگانه و ساخت سلاح بیولوژیک بر مبنای ساختار زیست آن، منفعت بسیاری کسب کند و از این رو برای شرکت، بقای موجود بیگانه بر حفظ حیات خدمهٔ سفینه اولویت دارد. اَش بیگانه را این طور توصیف می‌کند: «خلوص این موجود را تقدیس می‌کنم. موجودی فاقد وجدان و عاری از ندامت یا توهمات اخلاقی.» بر این اساس، اَش مظهر طمع و فریب‌کاری شرکت، انسان‌زدایی و خیانتی است که پیشرفت فناوری می‌تواند همراه داشته باشد.
جیمز کامرون بر خلاف اسکات در بیگانه‌ها تصویری همدلانه از یک ربات ارائه می‌دهد. بیشاپ (لنس هنریکسن) رباتی وفادار، دل‌سوز و کاملاً کارآمد است و امنیت خدمه و زندگی انسان‌ها برایش اهمیت دارد. او در نخستین مواجهه‌اش با ریپلی که به حضور یک ربات در سفینه معترض است می‌گوید: «امکان ندارد من به کسی صدمه برسانم یا اجازه بدهم یک آدم صدمه ببیند.» بیشاپ در جریان سفر به‌تدریج موفق می‌شود اعتماد ریپلی را به دست بیاورد. او داوطلبانه عهده‌دار مأموریت خطرناک راه‌اندازی سیستم مخابراتی ایستگاه می‌شود و تنها کسی است که می‌تواند سفینه را فرود آورد و پس از موفقیتش ریپلی از او تشکر می‌کند. بیشاپ در نهایت نیز با این که به‌شدت آسیب دیده، نیوت (دختر کوچکی که تنها بازماندهٔ مهاجران در سیارهٔ مستعمره است) را از خطر مرگ نجات می‌دهد. بدین ترتیب او با قرار گرفتن در نقطهٔ مقابل اَش، اعتماد به موجودات مصنوعی را بازسازی می‌کند و این امید را به وجود می‌آورد که این موجودات با برنامه‌نویسی مبتنی بر اخلاق بتوانند به جای بهره‌کشی از انسان در خدمت بشر قرار بگیرند. به بیان دیگر اَش خطر هوش مصنوعی را هنگامی که تحت کنترل شرکت‌هاست بازنمایی می‌کند و فقدان ملاحظات اخلاقی در او در کنار وفاداری‌اش به شرکت وی‌لند- یوتانی که مرگ چند خدمه را به همراه دارد پرسش‌هایی دربارهٔ کاربرد هوش مصنوعی برای کسب منفعت مالی را سبب می‌شود اما بیشاپ تصویری خوش‌‌بینانه‌تر از این فناوری را به دست می‌دهد. او وفاداری، دل‌سوزی و پای‌بندی به اصول اخلاقی را بازنمایی می‌کند و نمایندهٔ موجودات مصنوعی خیرخواه و قابل‌اعتمادی می‌شود که می‌توانند بر خلاف اَش خیانت‌کار رابطه‌ای معنادار با انسان‌ها داشته باشند.
سهم هوش مصنوعی در بیگانه3 بیش‌تر از دو فصل نیست. ریپلی، بیشاپ را که هنگام ورود به سیارهٔ فیورینا در اثر مداخلهٔ یک انگل‌وارهٔ فرازمینی (facehugger) آسیب بیش‌تری دیده، بین زباله‌ها پیدا می‌کند و از او دربارهٔ نحوهٔ ورود بیگانه به سیاره و اطلاع شرکت از این موضوع می‌پرسد. پس از این پرسش و پاسخ، بیشاپ از ریپلی تقاضا می‌کند که به دلیل کارآمدی اندک و احساس درد شدید، او را برای همیشه از کار بیندازد و ریپلی موافقت می‌کند. هرچند هوش مصنوعی نقش کوتاهی در بیگانه3 دارد اما همین حضور کوتاه هم بیانگر ادامهٔ تلاش شرکت برای تصاحب بیگانه و تداوم فریب‌کاری و بی‌اعتنایی‌اش به جان انسان‌هاست.
ویدئو از کانال آپارات «TenTv»
ویدئو از کانال آپارات «دنیای وحشت»
