برای آنها که او را میشناختند، درگذشت سعید راد پس از چند ماه بیماری سخت که به ناتوانی جسمانی مطلقش منجر شد، بسیار غیرمنتظره بود، بس که همیشه و با وجود گذشت زمان، همه این بازیگر بلندبالا را قبراق و سرحال میدیدند. به عنوان یکی از شمایلهای موج نوی سینمای ایران در دههٔ 1350 در نقش ضدقهرمان عاصی و بیقراری که قانون اجتماع را برنمیتابید و قوانین شخصیاش را داشت، اهمیت حضور سعید راد در تاریخ سینمای ایران با همین تصویر برجسته ثبت شده است. در کنار بهروز وثوقی که او هم یکی از شمایلهای مهم همان سینما، در همان مایههای ضدقهرمان بیقانون و زخمی که فرجامش جان دادن کف خیابان بود، توانست استقلال تیپ و پرسونای سینماییاش را حفظ کند و هیچگاه به عنوان یک دنبالهرو از او یاد نشد.
سعید راد البته پس از درخشش در قالب یادشده در سالهای آغاز کارش، با فرو نشستن موج نو، برای ماندن در سینما و انتظار پیشنهاد شدن نقشهایی که سزاوار و تشنهاش بود، به سینمای تجارتی تن داد اما همواره به عنوان همان ضدقهرمان عاصی بیقرار و ضدقانون به یاد آورده میشد. انقلاب، مسیر او را نیز مانند بسیاری دیگر عوض کرد و پس از بنبست کارنامهاش در اوایل دههٔ 1360 چاره را در مهاجرت دید که در غربت جز اندوه و حسرت و گاه تحقیر، نصیبی نبرد. هنگامی که در آستانهٔ میانسالگی به وطن بازگشت تا به فعالیت ادامه بدهد، سینمای ایران، زمانه و جامعهٔ ایران بسیار تغییر کرده بود و راد که هنوز به اصول قدیمیاش پایبند بود نتوانست با روزگار نو هماهنگ شود. در زندگی نیز عاصی و ضدجریان بود و از ناسازگاری زمانه با معیارهای خودش رنج میبرد و گاهی خشمگین میشد. او جز در مورد دوسه نقش دورهٔ بازگشت، رضایتی از کارش نداشت، و خیلی وقتها بابت نقشهایی که به او پیشنهاد میشد، با خشم و فریاد میخروشید.
جدا از آن دسته از فعالان گذشتهٔ سینمای ایران که فعالیتشان بهکلی ممنوع شد و در حسرت و انزوا دقمرگ شدند، سعید راد را میتوان جزو آسیبدیدگانی ارزیابی کرد که با محرومیت از امکان زندگی در وطن و اشتغال به حرفهاش، به دلیل انقطاع کارنامهاش نتوانست روندی طبیعی را در زندگی و کارش تجربه کند. او پس از سالها که بازگشت، پا در شرایطی غریبه و ناسازگار گذاشت و تا پایان عمر، بار حسرتها را بر دوش کشید. این پرونده به مناسبت درگذشت سعید راد در هشتادسالگی، عمدتاً در توضیح همین حسرتهاست.
ویدئوی گفتوگوی فریدون جیرانی با سعید راد از کانال آپارات «کافه آپارات»