به شکل عجیبی تماشای اغلب فیلم‌های لورفتهٔ ایرانی در یکی‌دو سال اخیر با سرخوردگی همراه بود و آثاری که بیش‌ترشان به طور غیررسمی راهی جشنواره‌های جهانی شدند، حرف تازه‌ای در ساختار و روایت نداشتند یا اگر هم تا حدودی شاهد مسیرهای جدیدی بودیم، تنها در مختصات سینمای ایران ظاهراً نو و خارق عادت به نظر می‌رسیدند و در قیاس با نمونه‌های متقدم و برتر سینمای جهان، به تقلیدی ناقص و کپی‌هایی رنگ‌ورورفته می‌ماندند. امیدوارم این به عنوان «پاس گل» برای دیوان‌سالاری فرسایشی و آزاردهنده موجود در فیلم‌سازی و تأیید سانسور و سازوکار مجوزهای تولید و نمایش فیلم تعبیر نشود ولی انگار بخشی از سینماگران هم تمام تلاش خود را معطوف به لج‌بازی و دهان‌کجی به سیستم نظارت می‌کنند. هرچند نهادهای اجرایی نقش مؤثر و مخربی در ایجاد چنین واکنش‌هایی از سوی هنرمندان دارند اما گویی خود فیلم‌سازان هم راه و رسم روایت هنرمندانه و خلاقانه را از یاد برده‌اند. نمونهٔ متأخر کنجکاوی اولیه برای تماشا و سرخوردگی بعدی پس از مواجهه، آیه‌های زمینی است که نخستین بار در بخش «نوعی نگاه» هفتادوششمین جشنوارهٔ فیلم کن در سال 2023 به نمایش درآمد و همان طور که انتظار می‌رفت، نسخهٔ باکیفیت اما غیرقانونی آن مدتی پیش از شبکهٔ قاچاق و دانلود فیلم سر درآورد.
شاید آیه‌های زمینی به دلیل شهرت کم‌تر سازندگان و ترکیب بازیگرانش در قیاس با فیلم‌هایی مثل برادران لیلا، تفریق و شب داخلی دیوار ویژگی‌های کنجکاوی‌برانگیز کم‌تری دارد اما از امتیازهای دیگری برای ایجاد کنجکاوی و جلب نظر مخاطبان بهره می‌برد. فیلم، متأثر از روزهای ملتهب پاییز 1401 ساخته شد و سازندگان فیلم هم در گفت‌وگوهایی، این ارتباط را تقویت کردند. حضور بازیگرانی چون مجید صالحی هم که چند ماه پیش از نمایش آیه‌های زمینی، برای بازی در فیلم جنگی شماره 10 سیمرغ بلورین بازیگر اصلی مرد را از جشنوارهٔ فجر گرفته بود و حواشی حضور یکی از بازیگران زن فیلم روی فرش قرمز جشنوارهٔ کن هم کنجکاوی برای دیدن آیه‌های زمینی را بیش‌تر می‌کرد.
با این‌که همهٔ نشانه‌ها، حکایت از نگاه سیاسی جاری در فیلم دارد، گفت‌وگوهای کارگردانان فیلم، خوش‌بینی‌هایی دربارهٔ نگاه متفاوت اثر نسبت به نمونه‌های قبلی ایجاد می‌کرد که مهم‌ترینش بهره‌گیری از قالب مناظره و سبک پرسش و پاسخ طنزآمیز بود. چنین ادعایی یا دست‌کم نیت و تلاش برای به کار بردن آرایه‌ای ادبی با تناسب‌های معنایی در مدیوم سینما، وسوسه‌کننده است و می‌تواند آن نقدها و حرف‌های سیاسی رایج را در قالب و ساختاری نو و جذاب مطرح کند و با یک تیر، دو نشان بزند اما روشی که در آیه‌های زمینی انتخاب شده، جز همین الصاق و ضمیمهٔ فرامتنی در گفت‌وگوها و برخی نقد و تحلیل‌های مبتنی بر این گزاره، نشانی از «گفتم، گفتا»ی نغز و طنازانه و تناسب‌های معنایی و آوایی جذاب ندارد، در حالی که این‌جا باید معادل تصویری خوش‌ضرباهنگ و جلوه‌گرانه‌ای داشته باشند.
تیزر از کانال آپارات «سینماتیکت»
