قهوۀ تلخ، بهتر از شیرینی خامه‌ای!
گفت‌وگو با سامان سالور نویسنده و کارگردان و سمیرا حسن‌پور بازیگر «سه کام حبس»
موفقیت نسبی فیلم تلخ اجتماعی سه کام حبس در نمایش عمومی، آن هم چهار سال پس از ساخت آن، در شرایط اجتماعی موجود و در کنار کمدی عامه‌پسند صدوچندمیلیاردی فسیل اتفاق نسبتاً عجیبی است. سامان سالور سازندهٔ سه کام حبس فیلم به فیلم از ساختار و آثار اولیه‌اش دورتر شده اما همچنان دغدغه‌های اجتماعی و وسواس در پرداخت جزییات فیلم‌هایش را حفظ کرده و موفقیت غیرمنتظرهٔ چنین فیلم تلخی در شرایط موجود، نشانهٔ آن است که تماشاگران هم این حساسیت‌ها را احساس کرده و به آن احترام گذاشته‌اند. با سامان سالور نویسنده و کارگردان این فیلم و همسرش سمیرا حسن‌پور که بازیگر دو فیلم اخیر او نیز بوده گفت‌وگو کرده‌ام؛ هم دربارهٔ تلخی‌های فیلم و روزگار، هم دربارهٔ اجرایش در این فیلم.
هوشنگ گلمکانی
- سه کام حبس هفتمین فیلم شماست که سال 98 در سی‌وهشتمین جشنوارهٔ فجر به نمایش درآمد و نمایش عمومی‌اش تا حالا به تعویق افتاد. اما چرا بین این فیلم و فیلم قبلی‌تان تمشک (1392) شش سال فاصله افتاد؟
سامان سالور: فیلم‌سازی در سینمای ایران متأثر از شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه است. فیلم ساختن در این سال‌ها گران‌تر شده و پیدا کردن سرمایه‌گذاری که در این وضعیت تورم وحشتناک اعتماد کند بسیار سخت است. به نظرم استفاده از برخی واژه‌ها، به دلیل افراط در استعمال، قدری لوث شده اما راستش کلمه‌ای به جای «مستقل» پیدا نمی‌کنم. وقتی به جایی وابسته نیستی و حمایتی پشت سرت نیست، فیلم ساختن با دست خالی خیلی طول می‌کشد. ضمن این‌که من و خیلی از همکارانم مشکل دریافت پروانهٔ ساخت برای فیلم‌نامه‌های‌مان داریم. نوشتن فیلم‌نامه و بازنویسی‌های بسیار، پیدا کردن سرمایه‌گذار، تهیه‌کننده و روند دریافت مجوز، پروسهٔ زمان‌بر و انرژی‌بری است.
- بجز بوروکراسی نظارت، بخش مهمی از فیلم‌سازی مربوط به تأمین سرمایه است. اصطلاح «سینمای مستقل» که از سینمای آمریکا در تفاوتش با نظام استودیویی به وجود آمد، مفهوم دیگری دارد اما در این‌جا بیش‌تر به‌غلط استفاده می‌شود و برخی از فیلم‌سازان مدعی ساختن فیلم مستقل، در آن تعریف نمی‌گنجند. مثلاً نوع کار شما که نمی‌خواهید از یک نهاد رسمی سرمایه بگیرید...
سالور: راستش گاهی خواسته‌ام و نشده!
- پس ناخواسته مستقل شده‌ای!
سالور: بخشی خواسته و بخشی ناخواسته بود. در سینمای ایران وقتی نام فیلم‌سازی در یک عنوان ناخواسته جا می‌افتد تغییر دادنش سخت است؛ به‌خصوص برای اشخاصی مثل من که در این هفت فیلمی که ساخته‌ام حمایت هیچ نهاد یا ارگانی را نداشته‌ام.
- اتفاقاً خیلی از فیلم‌سازانی که حتی به طور رسمی سرمایهٔ ساخت فیلم‌شان را نهادهای رسمی تأمین کرده‌اند از همه شاکی‌تر و طلب‌کارترند.
سالور: دقیقاً.
- نکتهٔ جالب در کارنامهٔ فیلم‌سازی شما این است که از فیلم‌های جمع‌وجور، که می‌توان آن‌ها را در ردهٔ فیلم‌های هنری و خاص طبقه‌بندی کرد، به‌تدریج به سینمای بدنه نزدیک شده‌اید. از سیزده 59 و بعد تمشک تا همین سه کام حبس یادآور سامان سالور فیلم‌های اولیه نیست. چه‌طور این اتفاق افتاد؟
سالور: البته در این فاصله آمین خواهیم گفت را هم کار کرده‌ام.
- آن فیلم مربوط به قبل و متعلق به حال‌وهوای فیلم‌های اولیهٔ شماست.
سالور: راستش به قدری شرایط سخت شده که به‌سختی می‌توان برای ساخت فیلم سرمایه تهیه کرد. همهٔ فیلم‌سازها دوست دارند فیلم‌شان اکران و دیده شود، در چند جشنوارهٔ خوب به نمایش درآید، فروش خوبی داشته باشد و مردم آن را دوست داشته باشند. جمع همهٔ این موارد بسیار مشکل است. در حال حاضر فیلم‌نامه‌ای دارم که متعلق به همان فیلم‌های هنری و جمع‌وجورتر است؛ اما با نگاهی ویژه‌تر.
