نیرنگستان
گفت‌وگو با مرتضی اسماعيل‌کاشی، بازيگر نقش خواجه روشن در سريال «جيران»
مرتضی اسماعیل‌کاشی، بازیگر نقش خواجه روشن در سریال جیران، از بازیگری و کارگردانی تئاتر آمده است. در هنرستان صداوسیما تئاتر خواند و دیپلم بازیگری گرفت، در دانشگاه هم لیسانس و فوق‌لیسانس بازیگری دارد. بجز حضوری گذرا در اژدها وارد می‌شود (مانی حقیقی، 1394) دو حضور مهمش در سینما، فیلم‌های ارغوان (1394) و گیلدا (1395) ساخته‌های کیوان علی‌محمدی و امید بنکدار است که به‌خصوص در دومی بازی چشم‌گیری دارد اما نقش خواجه روشن در سریال پربینندهٔ جیران عرصه‌ای فراخ برای هنرنمایی این بازیگر توانا بود. با او دربارهٔ این تجربهٔ درخشانش گفت‌وگویی کرده‌ایم که نسخهٔ ویدئویی آن نیز در کانال «فیلم امروز» در پلتفرم «آپارات» موجود است.
هوشنگ گلمکانی
- وقتی شروع کردم به تماشای سریال جیران، تقریباً بیست قسمت آن پخش شده بود و در فضای مجازی بیشتر شاهد واکنش‌های منفی بودم. اما وقتی شروع به تماشا کردم، دیدم خیلی از آن ایرادها بی‌انصافی است. البته همه چیزش برایم آشنا بود و با سابقهٔ کارهای حسن فتحی هم آشنایی داشتم. اما نکتهٔ غیرمنتظره و هیجان‌انگیز برایم بازی شما در نقش خواجه روشن بود. مثل یک کشف. در این سریال نقش یکی از متفاوت‌ترین خواجگان حرم‌سرای قاجار را بازی می‌کنید و بعدها متوجه هویت این آدم می‌شویم و می‌فهمیم که مانند دیگران خواجه نیست. چیزی که در این شخصیت و اجرای شما تکان‌دهنده است، ترکیبی‌ست از معصومیت و خشونت و ددمنشی؛ ددمنشی‌ای که ذات نیرنگستان دربار قاجار است و معصومیتش بابت وضعیت فلاکت‌بار خواجگان و موقعیت رقت‌انگیز آن‌هاست. از آقای فتحی پرسیدید که چرا شما را برای این نقش انتخاب کرده است؟
نه، نپرسیدم.
- ویژگی اساسی این نقش برای خود شما چه بود؟ چیزی که در بیشتر بازی‌های نقش خواجگان حرم‌سرا دیده‌ام، یک جور تأثیرپذیری از پرویز فنی‌زاده در سلطان صاحبقران است.
تصویر آن سریال برایم خیلی دور است. اولین چیزی که بیش از نکات دیگر دربارهٔ این نقش به چشمم می‌آید این است که «خواجه‌ای است که خواجه نیست» و فکر می‌کنم اولین جمله‌ای که در معرفی این نقش شنیدم همین بود. همین جمله اولین عنصر درام را به‌تنهایی در خود دارد. در مرحلهٔ بعدی این سؤال ایجاد می‌شود که چرا خواجه نیست، و همین سؤال کنجکاوی و جذابیت دیگری ایجاد می‌کند. و سؤال جذاب‌تر بعدی این است که چه‌طور وارد این حرم‌سرا شده و در این‌جا زندگی می‌کند؟ حالا از این‌جا به بعد باید دید برای این که دیگران متوجه راز او نشوند چه می‌کند. من به عنوان بازیگر با برخی چیزهای ملموس سروکار دارم. توقع دارم از نویسنده و کارگردان چیزهایی بگیرم که ملموس باشد. نقش باید طوری باشد که بتوانم آن را با همهٔ وجودم به تصویر بکشم و منتقل کنم. وقتی می‌گویم «خواجه‌ای که خواجه نیست چه می‌کند» حرف از یک فعل می‌زنم و این راه‌گشا می‌شود. مجموعهٔ آن‌چه که باید به آن فکر کنم و به دست بیاورم، می‌شود مواد لازم برای اجرای نقش. از این جهت این نقش مواد زیادی به من داد که بتوانم با آن‌ها لحن و حرکت خلق کنم. در کنار این‌ها با کارگردانی کار کردم که کارش را خوب می‌شناسند و جاهایی می‌تواند نکاتی را بگوید که بازیگر را به سمتی ببرد که نقش را بیشتر بشناسد. این برایم جذاب بود و فکر کردم شاید این پیشنهاد همان چیزی است که خیلی وقت بود دنبالش بودم. از آن دست نقش‌هایی که در سینمای ما کم‌تر دیده می‌شود.
- چنین نقشی برای یک بازیگر، فرصتی استثنایی محسوب می‌شود.
یکی از دلایل علاقه‌ام به تئاتر این است که در آن‌جا می‌توانم با گسترهٔ بی‌شمار نقش‌ها روبه‌رو شوم و این به دلیل غنای ادبیات نمایشی است. خواجه روشن شبیه شخصیت‌های نمایش‌نامه‌های غربی است؛ یک نقش ویژه که می‌شود آن را چالش‌برانگیز اجرا کرد.