يکی از ده دوبلهٔ برتر

پرواز بر آشيانهٔ فاخته (ميلوش فورمن، ۱۹۷۵) که در ايران با نام ديوانه از قفس پريد به نمايش درآمده، يکی از ماندگارترين فيلم‌های اعتراضی تاريخ سينماست که همچنان باطراوت و ديدنی است. يکی از علت‌های ماندگاری اين فيلم نزد مخاطب ايرانی، در کنار عوامل بسياری همچون شخصيت‌پردازی چندلايه و هوشمندانهٔ شخصيت‌ها، برگردان مناسب ديالوگ‌های رمان به يک اثر سينمايی، فضاسازی مناسب در محيط بستهٔ تيمارستان، ميزانسن‌های دقيق و اوج و فرودهای فيلم‌نامه و... دوبلهٔ کم‌نقص و فوق‌العادهٔ اين فيلم است. با توجه به ظرافت‌های چندگانهٔ ديالوگ‌ها، فيلم دوبله‌ای پروسواس و ماهرانه را می‌طلبد که خوش‌بختانه اين اتفاق به نحو شايسته‌ای رخ داده است. ديوانه از قفس پريد در ايران دو بار در زمانی به‌نسبت کوتاه، قبل و بعد از انقلاب، دوبله شده؛ هر دو بار به مديريت خسرو خسروشاهی. از دوبلهٔ نخست فيلم نسخه‌ای در دست نيست اما از تيزرش با صدای جادويی منوچهر انور بعضی از صداهای گوينده‌های اصلی مشخص است و در آن نسخه گويا ناصر تهماسب به جای جک نيکلسن (مک‌مورفی) صحبت کرده، به جای لوييز فلچر (پرستار راچت) زنده‌ياد نيکو خردمند و به جای سيدنی لاسيک (چزويک) هم نصرالله مدقالچی. اما نسخهٔ مورد نظر ما در اين نوشته، دوبلهٔ دوم و ويدئويی است که اوايل دههٔ ۱۳۶۰ انجام شده؛ دورانی که دوبلهٔ ايران در اوج پختگی و کمال بود و حتی کارهای ويدئويی هم با دقت و ظرافت انجام می‌شد. آثار ماندگاری همچون بربادرفته، مردی برای تمام فصول و... هم در اين دوره، باز به مديريت خسروشاهی، دوبله شده‌اند...