زمزمه‌های دروغ
نقد «عملیات مینسمیت»
با گذشت 77 سال از پایان جنگ جهانی دوم و ساخت صدها فیلم و سریال دربارهٔ آن، هنوز این جنگ مهیب شش‌ساله دستمایه‌های دراماتیک بسیار دارد. شاید برای علاقه‌مندان تاریخ سیاسی جهان و دوست‌داران سینما نام عملیات‌های مهمی مثل «عملیات دانکرک» (تخلیهٔ وسیع نیروهای بریتانیایی از بندر دانکرک فرانسه) و «عملیات نورماندی» (آزادسازی فرانسهٔ اشغالی) شناخته‌‌شده‌تر باشد اما از «عملیات مینسمیت» به عنوان یکی از بزرگ‌ترین عملیات‌های فریب در تاریخ جنگ‌های دنیا یاد می‌شود که در 1956 دستمایهٔ مردی که هرگز وجود نداشت (رونالد نیم) شد.
درام فیلم بر مبنای «فریب» شکل گرفته است؛ «فریب» در مفهوم نظامی آن یعنی تلاش دولت، ارتش و سرویس‌های اطلاعاتی/ امنیتی بریتانیا برای فریب دادن آلمان نازی و فتح منطقهٔ استراتژیک سیسیل با کم‌ترین تلفات ممکن. البته این تنها موضوع فیلم نیست و مایه‌های دیگری همچون «رقابت»، «عشق»، «تردید» و «سرسختی» از جمله دیگر مضامین فیلم هستند، گرچه مهم‌تر از گنجاندن تمهای متفاوت، چگونگی جای‌گذاری آن‌ها در متن درام و شیوهٔ پرداخت درام به شکلی است که برتری تم اصلی در قیاس با دیگر تم‌ها به گونه‌ای حفظ شود که کلیت اثر منسجم بماند. جان مدن فیلم‌ساز 86سالهٔ انگلیسی که فیلم خوب شکسپیر عاشق (1998) را از او به یاد داریم، به‌خوبی از عهدهٔ انجام این مهم برآمده است. بیننده در زمان به‌نسبت طولانی فیلم، سرنخ اصلی و شاخص کار یعنی همان جوهرهٔ «فریب» را از ابتدا تا انتها از دست نمی‌دهد و از دقایق آغاز فیلم که ایدهٔ گمراه کردن آلمانی‌ها با تبدیل یک جسد به یک سرباز گارد سلطنتی بریتانیا مطرح می‌شود، تا لحظهٔ حساسی که ارسال خبر روی تلکس از فریب قطعی نازی‌ها و سقوط سیسیل حکایت می‌کند، به شکلی ملموس بن‌مایهٔ اصلی داستان می‌ماند. ضمن این که فیلم آن قدر در ایدهٔ مرکزی‌اش غرق نمی‌شود که مناسبات معمول بین قهرمانان درام را که همان درون‌مایه‌های عشق و رقابت و تردید بر مبنای آن‌ها شکل گرفته‌اند فراموش کند. رابطهٔ عاطفی رو به سقوط ایون منتاگیو (کالین فرث) با همسرش که متأثر از شرایط دشوار جنگی به همراه فرزندان‌شان راهی آمریکا شده، ارتباط عاطفی در حال شکل‌گیری منتاگیو با جین (یکی از دو بانوی عضو کمیتهٔ بیست)، رقابت منتاگیو و چارلز (مک‌فایدن) با مخالفان طرح فریب نازی‌ها و سرسختی این دو به‌ویژه در تقابل با دریاسالار فرمانده، نمونه‌هایی از این تمهای فرعی و شاخ و برگ‌های حاشیه‌ای درام هستند که در پرداختی متوازن با خط اصلی داستان در هم تنیده شده‌اند.