بیراهه رفتن یا بدعت‌گذاری در ساختار ژانر

جشنوارهٔ چهلم فجر اگرچه از جنبه‌های گوناگون به قوت دورهٔ سی‌ونهم نبود اما تنوع آثار ژنریک را می‌توان یکی از ویژگی‌های آن به حساب آورد. فقدان آثار ژنریک و تنوع ژانرها در تولیدات سینمای ایران، از دیرباز محل مناقشه بوده است. ژانر مفهوم و ساختاری بیش از یک فهرست‌بندی از الگوهای تکرارشونده و ژنریک است و نه‌تنها به نوع فیلم بلکه به انتظارها و پیش‌فرض‌های تماشاگران (حدس و گمان‌هایی دربارهٔ پایان‌بندی فیلم) نیز اشاره می‌کند.

این مطلب بنا دارد تا از بین ۲۲ فیلم جشنواره، به آثاری بپردازد که در قالب ژانر ساخته شدند یا برخی از الگوهای ژانر را رعایت کرده‌اند. چرا که باید در نظر داشت به‌ندرت می‌توان فیلمی را یافت که از نظر ژنریک خالص باشد. همچنین در این بین، آثاری وجود دارند که اگرچه ظرفیت تبدیل شدن به یک فیلم ژانر را داشتند اما از مسیر استاندارد خود خارج شدند. گاهی خروج از مسیر الگوهای استاندارد و تثبیت‌شدهٔ ژانرها، سبب ایجاد بدعت‌هایی در ساختار ژانر می‌شود که همگام با گفتمان جاری زمانه است و می‌تواند پاسخ‌گوی نیاز تماشاگرانی باشد که هم به دنبال الگوهای آشنا هستند و هم در پی تغییر و بدعت. اما در بین تولیدات اخیر سینمای ایران این مهم کم‌تر دیده می‌شود و بیش‌تر فیلم‌هایی که از ساختار ژانر خارج شدند، به بیراهه رفتند.